تراز جیبی

تراز ابزار پرکاربردی است که برای کنترل شیب سطوح و تشخیص افقی و عمودی آن‌ها به کار می‌رود. این ابزار انواع مختلفی دارد و در کارهایی از قبیل نجاری، ساخت و ساز، تاسیسات، عکاسی و هر کاری که با سطوح در ارتباط باشد استفاده می‌شود. معمولا انواع کوچک آن برای مصارف خانگی و کارهای سبک کاربرد دارد و از انواع پیشرفته برای پروژه‌های بزرگ و کارهای حرفه‌ای استفاده می‌شود.

فهرست مطالب: (با کلیک بر روی هر عنوان به توضیحات بیشتر هدایت می شوید)

تراز چیست؟

انواع تراز و کاربرد هرکدام

نکات مهم در خرید ترازهای دستی

تراز چیست؟

این ابزار برای کنترل افقی و عمودی بودن سطوح مختلف به کار می‌رود. انواع پیشرفته‌ی آن علاوه بر کنترل شیب سطوح برای اندازه‌گیری زوایای خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین از دیگر کاربرد های آن می‌توان به اندازه‌گیری و کنترل هم‌ محوری، هم سطحی، مستقیمی، تختی و توازی اشاره کرد. این وسیله در طول‌های مختلفی ساخته می‌شود که هرکدام برای کار خاصی مناسب هستند. در کارهای حرفه‌ای معمولا از ابزارهایی با طول بیشتر استفاده می‌کنند چون دقت تشخیص آن‌ها بالاتر است. تراز انواع مختلفی دارد که هرکدام دارای ویژگی‌های خاصی هستند. اما به ‌طورکلی می‌توان آن را در دو نوع مدرج و غیر مدرج دسته بندی کرد. روی کپسول انواع مدرج همان طور که از نامش پیداست درجه‌بندی شده و علاوه بر کنترل شیب سطوح قابلیت نمایش میزان انحراف را دارد و قابل تنظیم است. اما انواع غیر مدرج درجه بندی ندارند و ملاک تشخیص افقی یا عمودی بودن سطوح در آن‌ها قرار گرفتن حباب در وسط استوانه است.

اجزای تشکیل دهنده‌ی تراز

بدنه ( قاب ) : به عنوان پوششی برای سایر اجزا است و معمولا از آلومینیوم، چدن، پلاستیک و چوب ساخته می‌شود. جنس بدنه اهمیت زیادی در میزان مقاومت ابزار دارد. قسمت پشتی نوع چدنی را به ‌خاطر قرار دادن آن روی سطوح گرد به صورت جناقی می‌سازند.

استوانه ( کپسول ) : این قسمت برای نگهداری مایع تراز است و در دو نوع ثابت و قابل تنظیم وجود دارد. مایع داخل این کپسول باید غلظت کمی داشته باشد و به دیواره‌ی محفظه نچسبد و آن را تر نکند. همچنین این مایع نباید تحت هیچ شرایطی تبخیر شود. به هین دلیل از ترکیب اتر و الکل تشکیل می‌شود.

محافظ استوانه : این قطعه روی کپسول‌ها قرار می‌گیرد و آن‌ها را در برابر ضربه محافظت می‌کند و مانع شکستنشان می‌شود. معمولا این محافظ را از شیشه یا طلق می‌سازند که نوع طلقی نسبت به شیشه‌ای مقاوم‌تر است.

پیچ‌های اتصال : قطعات مختلف این ابزار توسط پیچ‌های اتصال به بدنه و سایر اجزا وصل می‌شوند.

پیچ تنظیم : این پیچ برای تنظیم جهت کپسول در ترازهای مدرج وجود دارد و برای تغییر جهت آن به کار می‌رود. انواع غیرمدرج دارای کپسول ثابت و فاقد پیچ تنظیم هستند.

انواع تراز و کاربرد هرکدام

این ابزار انواع مختلفی دارد و در کارهای متنوعی از آن استفاده می‌شود. انواع پرکاربرد و پرمصرف آن عبارتند از :

تراز مایع

دارای یک یا چند استوانه‌ی حاوی مایعی است که تشخیص افقی و عمودی بودن سطوح از طریق آن انجام می‌شود. این نوع معمولا در امور صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و دارای انواع مختلفی است که به چند مورد اشاره می‌کنیم.

افقی یک جهته : این ابزار یک استوانه‌ی حاوی مایع در جهت طول (افقی) دارد که صرفا برای کنترل شیب سطوح افقی به کار می‌رود. اگر روی کپسول آن مدرج باشد علاوه بر کنترل برای اندازه‌گیری شیب نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

افقی دو جهته : مانند انواع یک جهته در دو نوع مدرج و غیر مدرج وجود دارد و دارای دو استوانه‌ی حاوی مایع است که یکی از آن‌ها در جهت افقی و دیگری موازی با عرض ابزار قرار گرفته است. از این ابزار برای کنترل همزمان سطوح افقی و عمودی استفاده می‌شود.

چهارگوش : این نوع به شکل مربع تو خالی است و در دو جهت عرضی و طولی خود دارای استوانه‌ی شیشه‌ای است و مانند انواع دو جهته کار می‌کند. دو وجه آن تخت و دو وجه دیگر به شکل جناقی است. به همین دلیل برای کنترل و اندازه‌گیری سطوح تخت و استوانه‌ای به کار می‌رود.

شیلنگی : این ابزار از دو استوانه‌ی درجه بندی شده‌ی حاوی مایع و یک شیلنگ رابط تشکیل شده است. طول این شیلنگ نسبت به مکان مورد استفاده تا چند متر متغیر است. در امور ساختمانی برای کارهای نصب و کنترل هم سطحی مورد استفاده قرار می‌گیرد و از طریق آن می‌توان میزان اختلاف ارتفاع بین سطوح را تشخیص داد.

میکرومتردار : میکرومتر وسیله‌ای است که میزان انحراف در هر متر را مشخص می‌کند. تراز از نوع میکرومتردار نیز قابلیت نمایش مقدار انحراف را دارد.

کروی : کپسول موجود در این نوع به شکل کروی است و میزان انحراف را در هرجهتی نشان می‌دهد. از این ابزار بیشتر در دوربین‌ها استفاده می‌شود.

زاویه سنج : ظاهر این ابزار به نقاله شباهت دارد و می‌تواند زاویه‌ی شیب سطوح مختلف را به طور دقیق تعیین کند.

دستی

رایج‌ترین نوع این ابزار است و بیشتر در کارهای بنایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسته به انواع مختلف دارای یک یا چند کپسول حبابی است که در 1 تا 3 محور متفاوت قرار می‌گیرند و برای اندازه گیری و کنترل سطوح افقی، عمودی و دارای زاویه‌ی 45 درجه به کار می‌روند. در انواع مختلف کلاسیک، شتری، آی شکل، مگنتی و چراغ دار وجود دارد و طول آن‌ها از 20 تا 180 سانتی‌متر متغیر است. انواع کوچک آن که 4 تا 7 سانتی‌متر طول دارند به عنوان ترا ز جیبی شناخته می‌شوند. نوع جیبی یک محور دارد و چون به راحتی قابل حمل و جابه‌جایی است بیشتر در فضاهای محدود و برای کارهای سبک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزار از فلز، پلاستیک و چوب ساخته می‌شود. از میان آن‌ها نوع فلزی نسبت به بقیه مقاومت بیشتری در برابر ضربه دارد. هنگام کار با آن باید دقت کنید که کپسول‌ها آسیب نبینند. چون در صورت شکستن محفظه و از دست دادن مایع داخلی قابل استفاده نخواهند بود.

شاقول

از قدیمی‌ترین و ارزان‌ترین نوع این ابزار است. شاقول جسمی فلزی یا سنگی است که آن را برای کنترل سطوح عمودی به وسیله‌ی طنابی از ارتفاع آویزان می‌کنند. این ابزار با استفاده از نیروی جاذبه‌ی زمین کار اندازه‌گیری را انجام می‌دهد. در مواردی از قبیل نصب چهارچوب در، روشنایی، ریل آسانسور و … به کار می‌رود. در انواع دستی و لیزری وجود دارد که امروزه بیشتر از نوع لیزری آن استفاده می‌شود. چون هم از دقت و سرعت بالایی برخوردار است و هم به ریسمان و تجهیزات اضافی نیاز ندارد.

دیجیتالی

این ابزار فاقد کپسول حبابی است و برای کنترل و اندازه ‌گیری شیب سطوح از سنسور استفاده می‌کند. یک صفحه‌ی نمایشگر دارد که اعداد به دست آمده به طور دقیق روی آن نمایش داده می‌شوند. درصد خطای آن بسیار کم است و نتایج را بر حسب سانتی‌متر، اینچ، درصد و درجه نشان می‌دهد. با این ابزار علاوه بر کنترل شیب سطوح می‌توان میزان انحراف سطح را نیز به دست آورد. این ابزار قابلیت نصب برنامه‎‌های مختلف را دارد و مقادیر دقیق اندازه گیری شده را در حافظه‌ی خود ذخیره می‌کند. عموما در کارهای نجاری، لوله گذاری، دکوراسیون داخلی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. با استفاده از باتری کار می‌کند و در بعضی مدل‌ها قابلیت خاموش شدن خودکار وجود دارد که هنگام عدم استفاده از هدر رفتن باتری جلوگیری می‌کند. هنگام خرید این ابزار باید به دامنه‌ی اندازه گیری و میزان دقت آن توجه کنید.

لیزری

این ابزار از نوع الکترونیکی است و عملیات کنترل، اندازه گیری و سنجش شیب را با استفاده از اشعه‌ی لیزر در کسری از ثانیه انجام می‌دهد. برای کار به باتری نیاز دارد و با تمام شدن آن باید تعویض شود. در این ابزار حداقل یک نقطه برای امتداد دهی و انتقال ارتفاع وجود دارد که به‌طور اتوماتیک خطوط افقی و قائم را با اشعه‌ی لیزر تراز می‌کند و میزان خطای آن بسیار ناچیز است. این ابزار مجهز به سه پایه است و نیازی به نگهداری با دست ندارد. از نظر اندازه در دو سایز کوچک و بزرگ تولید می‌شود که نوع کوچک برای کارهای سبک مثل چسباندن کاغذ دیواری، نصب قفسه و کابینت، اتصال تجهیزات به دیوار، نصب کلید و پریز و کارهایی از این قبیل استفاده می‌شود. اما سایز بزرگ آن در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی وسیع به کار می‌رود. تنها عیب این ابزار این است که در فواصل زیر یک متر و زیر نور خورشید نمی‌توان از آن استفاده کرد. مدل لیزری خود در انواع نقطه‌ای، خطی ( دوخطی و سه خطی )، چرخشی و ترکیبی دسته بندی می‌شود.

نقطه‌ای : ساده‌ترین نوع این ابزار هستند و برای پروژه‌های کوچک کاربرد دارند. تابش اشعه‌ی آن‌ها بر روی سطوح به صورت نقطه‌ای است. کار با این مدل راحت است و به مهارت خاصی نیاز ندارد.

خطی : این نوع برای تراز همزمان سطوح افقی و عمودی به کار می‌رود. هنگام استفاده باید روی سه پایه قرار بگیرد و برای تغییر مسیر باید آن را به صورت دستی جابه‌جا کرد. نسبت به انواع نقطه‌ای گران‌تر هستند و دوام و مقاومت بیشتری دارند.

چرخشی : دارای یک موتور چرخشی است که هنگام کار نور لیزر را به محیط اطراف پخش می‌کند و قابلیت اندازه‌گیری فواصل مختلف را دارد. دقت اندازه‌گیری این ابزار بسیار بالا است و در پروژه‌های بزرگ و پیچیده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ترکیبی : این مدل معمولا به صورت ترکیبی از انواع نقطه‌ای و خطی است و ویژگی‌های هر دو نوع را باهم دارد.

نکات مهم در خرید ترازهای دستی

قبل از خرید هر وسیله‌ای ابتدا باید نوع کار خود را مشخص کرده و سپس با توجه به ویژگی‌ها بهترین نوع را انتخاب کنید. نکات مهمی که هنگام خرید تراز دستی باید به آن‌ها توجه داشته باشید عبارتند از :

نوع ابزار : انتخاب ابزار متناسب با نوع کار یکی از مهم‌ترین نکاتی است که قبل از خرید باید مورد توجه قرار بگیرد. برای مثال انواعی که طول بیشتری دارند برای کارهای نجاری، سنگ فرش کردن و ساخت دیوارهای تزئینی مناسب هستند. در بعضی موارد به عنوان خط کش نیز استفاده می‌شوند و گاهی نیاز است که برای کار در محیط تاریک مجهز به چراغ باشند. هنگام کار با سطوح فلزی به انواع مگنتی نیاز است. بنابراین نوع کار و نیاز شما است که نوع ابزار را تعیین می‌کند.

جنس بدنه : از آن‌جایی که این ابزار در محیط‌های مختلف و به صورت دستی استفاده می‌شود باید بدنه‌ی آن در برابر ضربه و شکستگی مقاوم باشد تا هنگام برخورد با زمین یا اشیای دیگر آسیب نبیند و نشکند. معمولا بدنه‌ی این ابزار را از جنس فلز، چوب یا پلاستیک می‌سازند. انواع چوبی و پلاستیکی از مقاومت کمی برخوردارند اما انواع فلزی و آلومینیومی در برابر ضربه مقاومت بالایی دارند و برای استفاده در محیط‌های کاری سخت مناسب هستند. همچنین بدنه‌ی این ابزار باید به صورت صاف و یکپارچه ساخته شود و بتوان روی آن را به راحتی تمیز کرد.

وزن : این ابزار باتوجه به متریال‌های به ‌کار رفته در آن وزن متفاوتی دارد. برای مثال انواع پلاستیکی وزن کمتری دارند و برای مصارف خانگی و کارهای سبک مورد استفاده قرار می‌گیرند. در حالی‌ که انواع فلزی سنگین‌تر هستند و در کارهای بنایی و صنعتی به کار می‌روند.

تعداد محورها : این ابزار انواع مختلفی دارد و تعداد کپسول یا محور در آن‌ها بین 1 تا 3 عدد متغیر است. هرچه تعداد محور بیشتر باشد کارایی آن ابزار نیز بالاتر می‌رود. زیرا در مدل‌های تک محوره فقط قابلیت کنترل یک جهت وجود دارد. اما ابزاری که دارای سه محور است این امکان را به کاربر می‌دهد که علاوه بر کنترل عمودی و افقی سطوح بتواند شیب‌های دارای زاویه را نیز تشخیص دهد.

کالیبره بودن : کالیبراسیون به معنی تعیین دقت اندازه گیری است و ترازی که کالیبره باشد دقت اندازه گیری بالاتری دارد و میزان خطای آن بسیار کم است. برای تشخیص کالیبره بودن باید این ابزار را روی سطح کاملا افقی و بدون زاویه قرار دهید. اگر حباب تشکیل شده دقیقا در وسط قرار بگیرد آن ابزار کالیبره است و دقت بالایی دارد.

سایز حباب داخل کپسول : اندازه‌ی حبابی که داخل کپسول قرار دارد باید به گونه‌ای باشد که بتوان آن را به راحتی تشخیص داد. در بعضی مدل‌های بی‌کیفیت این حباب به اندازه‌ای کوچک و ریز است که با چشم دیده نمی‌شود.

جنس کپسول : معمولا کپسول‌های داخل این ابزار از جنس پلاستیک یا شیشه ساخته می‌شوند. از آن‌جایی که ممکن است این ابزار به اشیای سخت یا زمین برخورد کند باید کپسول‌های آن در برابر ضربه مقاوم باشند و به راحتی نشکنند. اگر انواع شیشه‌ای آسیب ببینند مایع داخل آن‌ها تخلیه شده و ابزار کارایی خود را از دست می‌دهد. اما انواع پلاستیکی نسبت به نوع شیشه‌ای مقاوم‌تر هستند و در زمان جابه‌جایی و برخورد با اجسام سخت نمی‌شکنند.

کیفیت آهنربا در نوع مگنتی : کار با مدل‌های مگنتی نسبتا راحت‌تر است. چون ابزار به واسطه‌ی آهنربای موجود در آن به راحتی به سطح مورد نظر می‌چسبد و نیاز نیست که آن را با دست نگه داشت. البته در این نوع میزان چسبندگی و کیفیت آهنربا اهمیت بسیاری دارد. همچنین سطح آهنربا باید کاملا صاف و بدون برآمدگی و تورفتگی باشد